Cát sâm (Nanhaia speciosa (Champ. ex Benth.) J. Compton & Schrire (2019)) là loại cây thuốc, được sử dụng nhiều trong y học cổ truyền, làm thuốc bổ, chữa ho, sốt, viêm nhiễm và chống ôxy hóa. Nghiên cứu này tập trung đánh giá hoạt tính phân giải tinh bột, protein của một số chủng nấm được phân lập từ đất rễ cây Cát sâm, kết hợp với những kết quả đã nghiên cứu về hoạt tính phân hủy cellulose, xylan, phosphate khó tan của chúng để tạo ra chế phẩm vi sinh làm phân bón và đánh giá hiệu quả của chế phẩm đối với cây Cát sâm. Kết quả cho thấy, chủng vi sinh vật từ vùng rễ Cát sâm có khả năng phân giải tinh bột và protein. Mười chủng được tuyển chọn làm chế phẩm sinh trưởng tốt ở pH 4 - 6, thời gian nuôi cấy đến thu hoạch bào tử tốt nhất trên môi trường PDB từ 15 - 20 ngày, riêng 2 chủng P. lilacinum và C. cuperum có thời gian nuôi cấy từ 25 - 30 ngày cho năng suất bào tử cao. Bào tử sau thu hoạch, sấy còn độ ẩm ≤ 10%, trộn đều với bột cao lanh mịn và humate kali (độ ẩm ≤ 10%,), đảm bảo chế phẩm tạo ra có mật độ bào tử ≥ 1,5 x 10⁷ CFU/g. Chế phẩm được bón ở giai đoạn cây con (3 tháng tuổi) với liều lượng 2g/cây con phù hợp để thúc đẩy chiều cao cây. Bón cho cây 4 năm tuổi, các chỉ tiêu chiều cao cây, đường kính gốc, rộng tán đều tăng so đối chứng, bón với lượng 4 kg/ha giúp thúc đẩy sinh trưởng phát triển cây Cát sâm tốt nhất. Ngoài ra, thử nghiệm in vitro cũng cho thấy, chế phẩm có khả năng hạn chế bệnh mốc trắng trên lá cây Cát sâm với hiệu quả ức chế bệnh đạt 56,59% sau 10 ngày. Nghiên cứu này cho thấy, tiềm năng phát triển chế phẩm vi sinh vật bản địa để thúc đẩy sinh trưởng, phát triển và năng suất cây Cát sâm ở Việt Nam.